ناتوانی انسان و جوامع مدرن و پیشرفته انسانی در برابر بلایای طبیعی نکته
ای تامل برانگیز است که در شرایط بحرانی می تواند منجر به خسارات باور نکردنی جانی
یا مالی شود. در گزارشی به برخی از این شرایط که انسانها در برابر آن عملا ناتوانند
اشاره شده است.
پیش از اینکه آتشفشان "ایجافجالاجوکول" تصمیم به آتش بازی بگیرد
تعدادی از افراد پیش بینی می کردند یک انفجار کوچک آتشفشانی قادر خواهد بود برای یک
هفته تقریبا تمامی پروازها را در سرتاسر اروپا مختل کند. انسان بر این باور است در
جامعه مدرن، پیچیده و قابل انعطاف زندگی می کند از این رو درماندگی سریع انسانها و
جوامع در زمان آغاز فعالیت یک آتشفشان کمی غافلگیر کننده است.
با این حال آتشفشانها تنها سلاحهای مغلوب کننده طبیعت به شمار نمی روند.
در واقع سلسله ای از فجایع بالقوه وجود دارند که می توانند نتایج غیر قابل پیش بینی
و ترسناکی در پی داشته باشند. در ادامه به برخی از این وقایع که نشریه تلگراف آنها
را منتشر کرده است اشاره خواهد شد:
طوفانهای خورشیدی:
هر چند روز یک بار تغییرات در میدان مغناطیسی خورشید طوفانهای عظیمی به
وجود می آورد که به فورانهای توده ای خورشیدی یا CME شهرت دارند. به گفته محققان این فورانها
بیلیونها تن از مواد و ذرات را با سرعتی برابر هشت میلیون کیلومتر بر ساعت به بیرون
پرتاب می کنند و این شرایط اقلیمی معمولا برای زمینیان دردسر ساز می شود.
در مارچ 1989 CME بزرگی نیمکره شمالی زمین را تحت تاثیر خود
قرار داد و در حدود هزار و 500 گیگاوات الکتریسیته را (الکتریسیته ای 25 برابر میزان
الکتریسیته شبکه ملی انرژی در آمریکا) به اتمسفر وارد کرد. در اثر این رویداد شبکه
برق کانادا تخریب شد و برای 9 ساعت دسترسی حدود 6 میلیون نفر به الکتریسیته قطع شد.
اطلاعات تاریخی نشان می دهند امکان اینکه انرژی چنین طوفانهایی 10 برابر
بیشتر باشد نیز وجود دارد. به گفته جان کاپنمن از شرکت
Metatech دورانهای
طولانی مدت قطعی برق می تواند از ابعاد قاره ای به کل سیاره سرایت پیدا کند. به گفته
وی در صورتی که یکی از این طوفانها به آمریکا یا شمال اروپا وارد شود، بازسازی و بازیافت
انرژی الکتریسیته در این مناطق از ماه ها تا سالها به طول خواهد انجامید. همچنین احتمال
اختلال بخشهای حیاتی از سازه های انسانی از قبیل سیستم آب آشامیدنی، نگهداری از مواد
غذایی و داروهای فاسد شدنی، سیستم فاضلاب و سیستم حمل و نقل و ارتباطات برای چندین
روز وجود دارد. برای مثال اختلال در مصرف دارو برای بیماران دیابتی می تواند تاثیرات
خطرناک و کشنده ای در بر داشته باشد.
در واقع این بخشهای گسترش یافته جهان با شبکه های پیچیده انرژی اند که
بیشترین خسارتها را از چنین طوفانهای سهمگینی خواهند دید. در این میان احتمال از کار
افتادگی ماهواره ها نیز وجود دارد که در این صورت هواپیماها و کشتی ها باید برای مسیر
یابی از شیوه های قدیمی استفاده کرده و توانایی پیش بینی آب و هوایی انسانها تا حد
قابل توجهی کاسته خواهد شد. تمایل بیشتر این طوفانها به سوی قطبهای زمین است به همین
دلیل عرض جغرافیایی بالای 40 درجه در معرض خطر بیشتری قرار دارند. پیش بینی زمان وقوع
این طوفانها بسیار مشکل است اما احتمال همزمان بودن آنها با دوران فعال بودن خورشیدی
زیاد است که به گفته دانشمندان دوره جدید فعالیتهای خورشیدی به تازگی آغاز شده و زمین
طی سالهای آینده شاهد طوفانهای بیشتری خواهد بود.
برخورد شهاب سنگ:
تقریبا هر هزار سال یکبار زمین مورد اصابت
یک شهابسنگ نسبتا کوچک با عرض 50 متر یا بیشتر قرار می گیرد. در حالی که این اجرام
به نسبت صخره چند کیلومتری که نسل دایناسورها را از روی زمین برداشت، سنگریزه به نظر
می آیند اما همچنان می توانند حفره های بزرگی را بر روی زمین به وجود آورند. در 30
ژوئن 1908 شهابسنگی 30 متری با رودخانه تانگوسکا در سیبری برخورد کرد. به گزارش مهر،
انفجار ناشی از این برخورد برابر انفجار دو مگاتن TNT بوده و موج انفجار آن باعث مسطح شدن هزار
و 36 کیلومتر مربع از جنگلهای آن منطقه و نابودی تعداد زیادی از جانداران جنگلها شد.
در صورتی که چنین شهابسنگی با یکی از مناطق مسکونی و پرجمعیت زمین برخورد می کرد میزان
خسارتهای به بار آمده بسیار گزاف و باور نکردنی می شد.
خوشبختانه احتمال وقوع چنین رویدادهایی بسیار کوچک است زیرا بیشترین بخش
زمین از آب پوشیده شده و یا جمعیت در آن متمرکز نیست. با این همه برخورد یک شهابسنگ
با یک منطقه دور افتاده و خالی از سکنه نیز می تواند عواقبی در بر داشته باشد، برای
مثال برخورد یک شهابسنگ در منطقه ای خالی در میان محدوده ای که تنشهای سیاسی در آن
وجود دارد می تواند با حمله اتمی به اشتباه گرفته شده و منجر به مقابله به مثل شود.
واژگونی میدانهای مغناطیسی:
هر از چند گاهی فعالیتها در اعماق هسته آهنی زمین منجر به واژگونی میدان
مغناطیسی زمین می شود، به بیانی دیگر قطب جنوبی این میدان به قطب شمالی و قطب شمالی
به جنوبی تبدیل می شود. آخرین واژگونی در این میدان در حدود 780 هزار سال پیش رخ داده
و نشانه هایی وجود دارد که به زودی واژگونی دیگری نیز در راه است. به گفته "نیلز
اولسن" شدت میدان مغناطیسی زمین طی 150 سال گذشته در حدود هشت درصد کاهش یافته
است، این کاهش در برخی مناطق به 10 یا 20 درصد نیز رسیده است.
وقوع این فرایند به چندین هزار سال زمان نیاز دارد و طی این مدت زمان
لایه میدان مغناطیسی محافظتی که زمین را از طوفانهای خورشیدی محفوظ نگه می دارد نیز
از بین خواهد رفت. حیات در زمین طی دوره پیشین واژگونی آسیب چندانی ندیده است و از
این رو انتظار نمی رود واژگونی آینده نیز خطری جدی به شمار آید اما انتظار مشاهده تاثیرات
جانبی از جمله انباشتگی نیروی الکتریسیته در اتمسفر زمین وجود دارد.
زمین لرزه:
زمین لرزه، همانطور که در شیلی، هائیتی و چین مشاهده کردید می تواند مخرب
و کشنده باشد. تاثیرات مخرب این پدیده معمولا در منطقه ای به وجود می آید که زمین لرزه
رخ داده است اما زمزمه آن در تمامی جهان طنین انداز می شود. در مارچ سال 2010 تایوان
مورد هجوم لرزه ای 6.4 درجه ای قرار گرفت. این رویداد خسارت جانی در بر نداشت اما میزان
تخریب ساختمانها و پلها بسیار زیاد بوده و پارک علمی "تائینان" بزرگترین
تولید کننده تراشه های حافظه رایانه ای و نمایشگرها و تلویزیونهای LCD برای
چند روز تعطیل شد. خوشبختانه این تجارت به سرعت کار را از سر گرفت و هیچ کس متوجه کمبود
محصولات آن در بازارها نشد اما شاید زلزله بعدی رفتار نرمی با انسانها نداشته باشد.
آتشفشانها:
شاید آتش بازی هفته گذشته در ایسلند تنها پیش درآمدی بر رویدادی بود که
در حال وقوع است. به گفته محققان افزایش میزان زمین لرزه و فعالیتهای آتشفشانی طی
10 سال گذشته نشان می دهند ایسلند وارد مرحله ای فعالتر شده است. دوره های فعالیتهای
بالای آتشفشانی فجایع بزرگی مانند حادثه انفجار آتشفشان "لاکی" در سال
1783 را از خود به جا گذاشته است، در این حادثه بیش از نیمی از جانداران جزیره نابود
شده و یک چهارم ساکنان این منطقه در اثر قحطی جان خود را از دست دادند. محققان معتقدند
جوامع مدرن باید انطباق پذیری بیشتری با وقوع چنین انفجارهایی پیدا کنند اما خسارتهای
اقتصادی و جانی این وقایع بسیار شدید خواهد بود. برای مثال احتمال غیر فعال شدن خطوط
هوایی برای بیش از پنج ماه وجود خواهد داشت.
فاز فعالیت ایسلند بر اساس تخمین دانشمندان در حدود 60 سال دیگر ادامه
خواهد داشت و در سالهای 2030و 2040 به اوج خود خواهد رسید. به گزارش مهر، در این میان
زمین لغزه نیز بحران دیگری است که محققان احتمال وقوع آن را در جزایر قناری پیش بینی
کرده اند، در صورت وقوع چنین حادثه ای تسونامی عظیمی روی داده، تمامی کابلهای زیر دریا
قطع شده و بخش شرقی سواحل آمریکا را سیل فراخواهد گرفت.
فورانهای متانی:
آزادسازی ناگهانی توده هایی از گاز گلخانه ای متان از بستر اقیانوسها
مشابه آنچه در گذشته رخ داده است می تواند باعث سرعت بخشیدن به گرمای جهانی شود.
تابشهای کیهانی:
افزایش ناگهانی پرتوهای کیهانی که از منظومه خورشیدی ساطع می شوند می
تواند منجر به آغاز عصر یخبندانی دیگر بر روی زمین شده و شاید زمینه انقراض حیات بر
روی زمین به وجود آید. در چنین شرایطی فعالیتهای آتشفشانها چندان هم بد و آزار دهنده
به نظر نمی آیند.